निःशव्द अर्थात् मौन शव्दहरु

(रेशम विरही दाइ नेपालगंजमा पत्रकारिता गर्ने अन्तिम वर्ष तिर (ठ्याक्क वर्ष सम्झना भएन) दाइको आग्रहमा उहाँले सम्पादन गर्ने पत्रिकालाई केही न केही लेख्छु भन्नलाई  मैले यस्तो पत्र लेखेको रहेछु । चिठीमा उठेका विषय अहिले पनि उत्तिकै सान्दर्भिक हुनु दुर्भाग्य भइदियो ।) - केशव सिग्देल

प्रिय दाइ,
शव्दहरुमा आकांक्षा लुकेको हुन्छ । शब्दले नै आग्रहरु जन्माउँछ । लोभ, ईष्या, अंहकार शब्दहरुबाटै जन्मिन्छ । शब्दहरु बिर्संदै गए आग्रहहरु हराउँदै जान्छन् । निःशब्द मान्छे बुद्ध हुन्छ ।

धेरै समय म निःशब्द भएँ तर बुद्ध भइन ।

मेरो इतिहास बलजफ्ती मबाट खोसियो । मेरो थालको भात खोसियो र शब्दकोषमा भोक र छटपटी थपियो । मेरो विवेकमाथि प्रहार गरियो र शब्दकोषमा घृणा र हिंसा थपियो । मेरो देश बलजफ्ती मबाट खोसियो र शब्दकोषमा परिवर्तन थपियो । म अहिले शब्दहीन भएको छु । प्रत्येक दिन शब्दकोष पल्टाउँछु । भोक पिउँछु र छटपटी ओकल्छु । घृणा पिउँछु र हिंसा ओकल्छु । शब्दहीन पारेर मलाई बुद्ध बनाउने प्रयत्न भइरहेको पनि हुन सक्छ ।

तर म बुद्ध भएको छैन ।

मैले शब्द विर्सेको छैन । शब्दहरुको सहायताले मैले आफ्नो भविष्य खोजिरहेको थिएँ । मैले प्रेम गरेका शब्दहरmको भावनामा चोट नपुगोस् भनेर म निःशब्द भएँ । शब्दहरुको सम्मान हुन सक्दैन कि भनेर म मौन बसेँ ।

तर म बुद्ध होइन ।

मलाई शब्दहरुसँग प्रेम छ । शब्दहरुको दुरुपयोग सह्य हुने कुरा होइन । उत्पादन संरचनाको ध्वंसलाई निर्माण मान्न सकिन्न । नागरिक जीवनमाथिको आक्रमण श्रृखंलालाई शान्ति स्वीकार गर्न सकिन्न । विचार प्रवाहको निषेधलाई स्वतन्त्रता भन्न सकिन्न ।

तर यो विचार दास बनेको समय हो ।

मेरो शब्द भीडमा हराउन सक्छ । मेरो आवाज, मेरो जीवन नै अपहरणमा पर्न सक्छ । मेरो आह्वान स्वीकार गरेर बुद्ध भगवान फेरी यो धर्तीमा नआउन सक्छन् । तर कदाचित् उनी आए भने शब्दको अपहेलना सहन नसकेर पहिला उनले नै मौनता भङ्ग गर्नेछन् ।

मेरो यो ठम्याइपछि मैले लेख्ने निधो गर्नु नै थियो ।

एकदिन अचानक तपाईं (अर्थात् रेशम विरही) काठमाण्डुको सुन्धारामा भेटिनु भो । सुन्धारा— त्यसमा अहिले न सुनको लेप बाँकी छ न पानीको धारा नै । यसले समग्र देशको पीडा बोलिरहेछ भने जस्तो देखिन्छ । तर हामीले सुन्धाराका बारेमा कुनै चिन्ता व्यक्त गरेनौं । नेपालगंजदेखि काठमाण्डुसम्मको यात्राको आफ्नै विशिष्ट संवेग हुन्छ  जुन प्रत्यक्ष परोक्ष शक्तिसँग जोडिएको हुन्छ । काठमाण्डुको भन्नासाथ वाहिरका मान्छेहरु बैशाखी टेकेको मान्छेसँग पनि दौडमा पराजित हुन्छन् । म मनोवैज्ञानिक कुरा गरिरहेछु ।

तर अहिले सबथोक उल्टो चलिरहेछ ।

सिंहदरबार छिर्नासाथ मान्छे कमजोर र शक्तिहीन प्रतित भइरहेछ । त्यसो भन्नुको अर्थ काठमाण्डुले आफ्नो शक्ति गुमाउँदै गइरहेजस्तो देखिन्छ । नेपालगंजमा बसेर पत्रिका सम्पादन गरिरहेको हिसाबले तपाईंले  काठमाण्डु आउँदा  मलाई केही लेख्न आमन्त्रण गर्नुभयो । त्यसमा केही आत्मीयता र प्रेम थियो । केही चेतावनी र चुनौती थियो। र संभवत काठमाण्डुको निरीहताप्रति व्यङ्गय पनि थियो । म केही कालदेखि मौन थिएँ । शब्दहीन थिएँ । तपाईंको आमन्त्रणमा म फेरी मौन बसेँ । तपाईंले त्यसलाई सम्मतिको संकेतको रुपमा लिनुभयो, सायद । काठमाण्डुसँग केही खुसामत गरेर तपाईं फर्कनुभयो ।

मैले आफ्नै निःशब्दतासँग प्रश्न गरेँ ।

कुनै विद्वानले भनेका थिए— व्यक्त गरेर भन्दा मौन रहेर नै धेरै थोक भन्न सकिन्छ । धेरै समयको मन्थनपछि मैले ति विद्वानको सुझावलाई मूर्खतापूर्वक अवज्ञा गरेर केही लेख्ने निधो गरेँ । म अहिले ति शब्दहरुको सम्मानका लागि लेखिरहेको छु जसले मलाई विवेकका पक्षमा उभिनलाई सामल दिएका छन् ।